Αφιερωμένο στον καλό μου φίλο Δημήτρη Μαρούλη!
...και η μαυροφορεμένη και σκεβρωμένη από τη ραχίτιδα γιαγιά, στο διπλανό στασίδι, αναφώνησε: - Θάμα πιδί μ’, θάμα!!!
...και τότε ο κύριος καθηγητής, έντρομος, μπροστά στα έκπληκτα μάτια των φοιτητών του, φώναξε: - Θαύμα! Αυτό που βιώνουμε αυτήν την στιγμή, δεν μπορεί να εξηγηθεί με κανέναν άλλον τρόπο, παρά μόνο με την παρέμβαση του θεού!!!
Ερώτηση: Ποια από τις δύο ανωτέρω μίνι διηγήσεις αναφέρεται στην πραγματικότητα, και ποια σε κάποιο φανταστικό μυθιστόρημα τύπου Dan Brown; Φαντάζομαι ότι όλοι οι αναγνώστες, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων, θα μπορέσουν πολύ εύκολα να κατατάξουν την πρώτη στην πραγματικότητα και τη δεύτερη στη μυθιστορηματική αφήγηση. Ακόμα και οι έχοντες πίστη στα θαύματα, θα μπορέσουν να κάνουν αυτήν τη διάκριση, αν και προς μέγιστη απογοήτευση ή και οργή τους όσον αφορά τις προθέσεις και τους σκοπούς του αφηγητή.
Τι είναι όμως αυτό που κάνει τις δύο διηγήσεις να ξεχωρίζουν μεταξύ τους, αν και αναφέρονται και οι δυο σε θαύμα; Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από τον ορισμό του θαύματος. Αντιγράφω από τους Τεγόπουλο και Φυτράκη:
Θαύμα, κ. θάμα (το) ουσ.:
1. καθετί που γίνεται παρά τους φυσικούς νόμους: τα θαύματα της Παναγίας - του Χριστού - των αγίων
2. παράδοξο, ανεξήγητο περιστατικό: είναι θαύμα το ότι κατάφερε να βγει ζωντανός από τα ερείπια
3. φρ. ως εκ θαύματος, για κάτι τόσο απροσδόκητο ώστε να αποδίδεται σε θαύμα: γλίτωσε ως εκ θαύματος
4. φρ. ω του θαύματος, για κάτι αναπάντεχο: εκεί που λέγαμε ότι μας ξέχασε, ω του θαύματος, χτύπησε το τηλέφωνο και ήταν ο ίδιος - εν τω άμα και το θάμα, για κάτι που συμβαίνει απροσδόκητα και αμέσως μετά από μνεία που έγινε γι' αυτό· και στις λόγ. φρ. θαύμα ιδέσθαι (ά. θαυμαστόν ιδείν), είναι αξιοθαύμαστο
5. καθετί που προκαλεί κατάπληξη, θάμπος: νύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια (Διον. Σολωμός)
Με μια πρώτη ματιά, οι ορισμοί 2 έως 5 φαίνεται να πηγάζουν από τον ορισμό 1. Παράδοξο, ανεξήγητο, απροσδόκητο, αναπάντεχο, προκαλεί κατάπληξη. Κάτι δηλαδή το οποίο είναι πέρα από το αναμενόμενο. Και για να γίνουμε πιο σαφείς, τι είναι αυτό που καθορίζει το αναμενόμενο; Μα οι Φυσικοί Νόμοι φυσικά (ορισμός 1)!
Τα άμεσα ερώτηματα που προκύπτουν λοιπόν είναι:
Ερώτηση: Τι είναι θαύμα;
Απάντηση: Δόθηκε στον ορισμό 1, και συμπληρωματικά στους 2,3,4 και 5..
Ερώτηση: Πως θα μπορούσε κάποιος να ξεγελαστεί και να θεωρήσει θαύμα κάτι το οποίο στην πραγματικότητα δεν είναι θαύμα;
Απάντηση: Μόνο από Άγνοια. Θα μπορούσε εύκολα να ξεγελαστεί, αν δεν γνωρίζει τους Φυσικούς Νόμους, ή έστω ότι υπάρχουν Φυσικοί Νόμοι που διέπουν κάποιο φαινόμενο! Αν π.χ. κάποιος δεν γνωρίζει ότι η κίνηση των πλανητών και ουρανίων σωμάτων υπόκειται σε νόμους, και οι εκλείψεις μπορούν να προβλεφθούν, θα γίνει εύκολα θύμα κάποιου ο οποίος έχει διαβάσει για την ακριβή ώρα της έκλειψης ηλίου, και θα ζητήσει από το θεό να κρύψει τον ήλιο μισή ώρα πριν!
Ερώτηση: Ποιος είναι αρμόδιος να χαρακτηρίσει κάτι ως θαύμα;
Απάντηση: Μα φυσικά αυτός ο οποίος γνωρίζει τους Φυσικούς Νόμους και μπορεί να θέσει τις κατάλληλες συνθήκες για ένα πείραμα ώστε να δείξει αν καταστρατηγούνται αυτοί οι νόμοι.
Ααα, πολύ ωραία, τώρα ξεκαθαρίζουν κάπως τα πράγματα! Για την γιαγιά το μυαλό μας κάνει αυτόματα τους εξής συμπερασμούς. Γεννημένη πριν από πολλά χρόνια, τότε που λίγοι άντρες και ακόμα λιγότερες γυναίκες είχαν την ευκαιρία να μορφωθούν. "Θάμα πιδί μ’, θάμα", η προφορά της δείχνει καταγωγή από χωριό, άρα ένας παραπάνω λόγος να υποθέσουμε ότι η συγκεκριμένη κυρία μεγάλωσε μακριά από τα κέντρα γνώσης. Μέσα στην εκκλησία, μαυροφορεμένη και με ραχίτιδα, είναι μια εικόνα που παραπέμπει σε άτομο μεγαλωμένο μέσα σε θρησκευτικό περιβάλλον. Το περιβάλλον αυτό, βρίσκει πρόσφορο έδαφος να προβάλλει και να εξυμνεί τα θαύματα σε ανθρώπους που δεν έχουν γνώσεις και ανεπτυγμένη κριτική σκέψη. Επίσης η γιαγιά ξέρει ότι δεν θα χρειαστεί να αιτιολογήσει το γιατί κάτι είναι θαύμα· το θαύμα στο χώρο της είναι η κρατούσα αντίληψη! Η γιαγιά συνεπώς είναι πιθανότερο να διακατέχεται από Άγνοια. Άρα είναι και εύκολος στόχος για τους θαυματοποιούς.
Για τον καθηγητή από την άλλη, οι συμπερασμοί μας είναι κάπως διαφορετικοί. Γνωρίζει τους φυσικούς νόμους, ή μερικούς από αυτούς, ή έστω ότι όλα τα φαινόμενα διέπονται από κάποιους νόμους, τους οποίους μπορεί να μάθει από τον εκάστοτε ειδικό. Επιπλέον γνωρίζει ότι σε έναν χώρο όπου οι φοιτητές του πρέπει να αραδιάσουν τρεις αποδείξεις και δέκα επιστημονικές παραπομπές στις εξετάσεις, προκειμένου να περάσουν το μάθημα, δεν θα τη βγάλει αναίμακτα εκστομίζοντας πράγματα ανήκουστα, χωρίς να εμφανίσει και τις αντίστοιχες αποδείξεις. Τέλος, και μόνο ως καθηγητής πανεπιστημίου, ανήκει γενικά στους ανθρώπους της Γνώσης. Άρα αποτελεί persona non grata για τα θαύματα.
Το Αποτέλεσμα
Που ακριβώς εμφανίζονται οι συνθήκες για ένα θαύμα; Εκεί όπου υπάρχει ανάγκη για κάποιο αποτέλεσμα. Μόνο με θαύμα θα περάσω στις εξετάσεις! Θεέ μου κάνε το θαύμα σου, να βγει ο γιος μου από την εντατική! Τρεις μέρες περιμένουμε να ακούσουμε για επιζώντες από το ναυάγιο, Άγιε Νικόλαε κάνε το θαύμα σου να γυρίσει ζωντανός ο Λυκούργος!
Μα για μισό λεπτό. Πολλοί άνθρωποι γενικά περνάνε στις εξετάσεις, πολύς κόσμος βγαίνει από την εντατική χάρις στους γιατρούς και αρκετοί καταφέρνουν να επιζήσουν από ναυάγιο. Τότε τι σόι θαύμα είναι αυτό;
Η πολυκατοικία μας έγινε συντρίμμια από το σεισμό, δεν έμεινε τίποτα. Θεέ μου κάνε το θαύμα σου να σηκωθεί και πάλι όρθια και να βρίσκονται όλα στη θέση τους! Και μονολογεί ο θεός: "Τίποτα άλλο ρε μεγάλε;;; Μήπως να κερδίσεις και το τζόκερ και να σε ερωτευτεί και η μις Γιανγκ 2009;;;".
Ο Τρόπος
Για την επίτευξη κάποιου αποτελέσματος, όταν αυτό είναι εφικτό, υπάρχει πάντα κάποιος τρόπος. Και ποιο αποτέλεσμα είναι εφικτό; Μα αυτό που δεν αντίκειται στους Φυσικούς Νόμους. Για να περάσω στις εξετάσεις, πρέπει να γνωρίζω το αντικείμενο, επομένως να διαβάσω. Για να σωθεί κάποιος από σοβαρό τροχαίο, πρέπει να κάνουν χειρουργική επέμβαση οι ειδικοί γιατροί. Για να γυρίσει πίσω όμως ο νεκρός; Μπαα, χλωμό το βλέπω...
Υπάρχουν και άλλοι τρόποι; Χαριτολογώντας πάντα θα έλεγα, επικουρικά ΝΑΙ. Θα περάσω στις εξετάσεις, αν διαβάσει κάποιος άλλος, και αντιγράψω από αυτόν. Θα σωθεί ο Λυκούργος, αν τρέξουν τα σωστικά συνεργεία, και πάω και εγώ να κάνω ένα τάμα στον Άγιο. Θα σωθεί το παιδί στην εντατική αν οι γιατροί κάνουν καλά τη δουλειά τους, και ανάψω και εγώ ένα κεράκι στο ναό.
Θα ξανασηκωθούν τα συντρίμμια από μόνα τους σε μια όρθια και χωρίς ζημιές πολυκατοικία επειδή προσευχήθηκα; ΟΧΙ. Γιατί πολύ απλά, ποιος θα κάνει την πραγματική δουλειά να τα σηκώσει;;;
Το Συμπέρασμα
Οι υποστηρικτές των θαυμάτων χαρακτηρίζονται από τη ευλαβική εμμονή τους να εστιάζουν στον τρόπο και όχι στο αποτέλεσμα, για κάθε φαινόμενο του οποίου τα δεδομένα αγνοούν. Γιατί συμβαίνει αυτό; Πιθανότατα γιατί θέλουν και αυτοί συμμετοχή σε επιτεύγματα τα οποία δεν μπορούν να πετύχουν οι ίδιοι από μόνοι τους. Θέλουν αποτελέσματα δίχως κόπο. Και, δυστυχώς για εμάς, αυτό αποτελεί ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του νεοέλληνα. "Θέλω να περάσω στις εξετάσεις, έστω και χωρίς να έχω ιδέα!". "Θέλω να γίνει καλά ο άνθρωπος μου, αλλά να μην αισθάνομαι και υποχρεωμένος στο γιατρό, τον οποίο πολλάκις έχω φθονήσει για την ευημερία του!". Και ποιος είναι ο πιο εύκολος τρόπος να χρεωθώ μερίδιο στο επιτυχές αποτέλεσμα; Μα φυσικά το να έχω ΜΕΣΟΝ! Και μάλιστα το υπέρτατο μέσον, το οποίο είναι στο πλάι μου και κάνει θαύματα για να ικανοποιήσει τα αιτήματα μου. Στα επιτεύγματα έχουν μερίδιο ελάχιστοι· στα θαύματα όλοι, αρκεί να πιστεύουν.
Αυτό λοιπόν που θα έπρεπε να απασχολεί τον κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο είναι το αποτέλεσμα. Και ως προς τη σημαντικότητα του αλλά και ως προς την εφικτότητα του. Οπότε, έχοντας γνωρίσει ήδη τον ορισμό του θαύματος, ας δούμε τι δεν είναι θαύμα. Θαύμα δεν είναι κάτι το οποίο είναι ασήμαντο – άχρηστο. Δεν νομίζω να ζητούσατε ποτέ την παρέμβαση θεού ή αγίου για να σας φτιάξει ένα τοστ! Θαύμα επίσης δεν είναι κάτι το οποίο μπορεί να επιτευχθεί και με άλλους τρόπους, γιατί αυτό σημαίνει ότι επιτρέπεται από τους Φυσικούς Νόμους. Τόσο απλά είναι τα πράγματα.
Η ανυπολόγιστη δύναμη της ερώτησης "Εεε και;"
Πρακτικός κανόνας ανίχνευσης θαυμάτων: Οτιδήποτε μπορεί να απαντηθεί με το "Εεε και;" δεν είναι θαύμα. ΠΡΟΣΟΧΗ! Στα παρακάτω παραδείγματα δεν χρειάζεται καν να ελέγξουμε την αλήθεια των ισχυρισμών.
- Η λαμπάδα στον πανάγιο τάφο ανάβει από μόνη της!
- Εεε και; Και εγώ την ανάβω με αναπτήρα, ενίοτε και με σπίρτα.
- Δάκρυσε η εικόνα της Παναγίας!
- Εεε και;
- Θαύμα! Από αυτήν την ασθένεια σώζονται 2 στους 1000, κι ο Αγησίλαος την ξεπέρασε!
- Εεε και; Υπάρχει λοιπόν άλλος ένας στους χίλιους που την ξεπέρασε, είναι ο Ομάρ και κατάγεται από το Μαρόκο και πιστεύει στον Αλάχ. Θαύμα ήταν και εκείνο;
- Ο Ασημάκης έπασχε χρόνια από το στομάχι του. Προσευχήθηκε όμως γι αυτόν ο γέροντας Παχούμιος και τελικά έγινα καλά.
- Εεε και; Και σε έναν καλό διατροφολόγο αν πήγαινε, το ίδιο αποτέλεσμα θα είχε.
- Θυμάσαι τον Περικλή, που πήγαμε προχτές στην κηδεία του; Έγινε θαύμα και πριν από δύο ώρες σηκώθηκε και είναι και πάλι μαζί μας!
Θα διανοηθεί κανένας να απαντήσει εδώ με το "Εεε και;"; Δεν νομίζω. Αλλά μην αγχώνεστε, δεν θα ακούσετε ποτέ σας τέτοιον ισχυρισμό γιατί κάτι τέτοιο αντίκειται στους Φυσικού Νόμους. Είναι δηλαδή πραγματικό θαύμα (μέχρι να αποδειχτεί ότι μπορεί να γίνει ανάνηψη ακόμα και μετά από πέντε μέρες). Και όταν θα ακούσετε για τέτοιο θαύμα, θα είναι πάντα μακριά από κάθε έλεγχο, όπως:
Χωρίς καμία πληροφορία (αδύνατος ο τοπικός έλεγχος). Ανάστησε νεκρό μουσουλμάνο η Παναγία στη Συρία! Πως τον λένε τον Σαουδάραβα; Ααα δεν μπορώ να σου πω! Που θα τον βρούμε να του μιλήσουμε; Ααα δεν μπορώ να σου πω! Εσύ που το ξέρεις ότι έγιναν έτσι; Μα έχει βουίξει ο κόσμος!
Τα πολύ πολύ παλιά χρόνια (αδύνατος ο χρονικός έλεγχος). Σάββατο του Λαζάρου Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΝΟΣ ΦΙΛΟΥ
Το πανίσχυρο "Εεε και;" οφείλει την δύναμη του στο κρυμμένο μήνυμα που ακολουθεί και λέει "Κι εγώ μπορώ να το κάνω. Και αν μπορώ να το κάνω και εγώ, δεν μπορώ να καταλάβω, γιατί το δικό σου είναι θαύμα, και δεν είναι το δικό μου.". Όλα αυτά διατυπωμένα λακωνικά, με δύο απλές λεξούλες, "Εεε και;". Οι οποίες μπορούν να διατυπωθούν σε ένα μεγάλο φάσμα, από το χαμηλόφωνο και ψιλοαδιάφορο "εεε και;", μέχρι το εριστικό και μακρόσυρτο "ΕΕΕ ΚΑΙΑΙΑΙΑΙ....;". Γεμίστε λοιπόν τη φαρέτρα σας με πολλά "Εεε και;" και αρχίστε να τα πετάτε στα μούτρα κάθε απολογητή. Ούτε εξηγήσεις από μέρους σας, ούτε αμφισβητήσεις των λεγόμενων τους. Ξερά "Εεε και;". Βάλτε τους στη διαδικασία να το απαντήσουν. Είναι σαν να βάζεις τον κλέφτη να καλέσει αστυνομία!