Είναι γνωστό ότι η πίστη είναι ανίκητη. Μια ιδιότητα η οποία, όταν υπάρχει σε κάποιον άνθρωπο, τον κάνει να αγνοεί συστηματικά τα δεδομένα και να επιμένει να τραβάει, συμπιέζει, κόβει, ράβει, μετονομάζει, αλλάζει τον αδόξαστο σ’ αυτά προκειμένου να δικαιολογήσει το ζητούμενο. Το οποίο δεν είναι άλλο από το ότι ο θεός είναι πάντοτε το πιο τέλειο πράγμα που του έχει συμβεί!
- Πως πάνε οι δουλειές;
- Το κλείσαμε το μαγαζί, χάνουμε και το σπίτι μας και χρωστάμε και 70000€ στην τράπεζα, αλλά ο θεός είναι μεγάλος.
- Μεγάλος τι; Σαδιστής, κάφρος, απών, φαρσέρ, αντίπαλος, σουτέρ ή απλώς μεγάλος όπως λέμε χούφταλο; Προσπαθώ, βλέπεις, να τα συνταιριάξω.
Συνεπώς, το να μπεις στη διαδικασία να κάνεις λογική κουβέντα σε θρησκευτικά ζητήματα με κάποιον θεϊστή, είναι σαν να προσπαθείς να ρίξεις ένα Boeing 787 με σφεντόνα. Όχι μόνο δεν γίνεται, αλλά και ο τυπάκος θα επιμένει ότι το έκανε παλαιότερα ο Δαυίδ! Παρόλα αυτά δεν είναι λίγες οι φορές που βρίσκεσαι σε μια παρέα, στην οποία ξεκινάει κάποια συζήτηση περί θρησκευτικών. Όπου ο πιστός επιχειρηματολογεί με πάθος, πηδάει από θέμα σε θέμα κάθε φορά που το επιχείρημά του γελοιοποιείται, και αργά ή γρήγορα καταλήγεις στο δίλημμα: Συζητάω λογικά και εκνευρίζομαι ή δεν συζητάω και αφήνω να παγιώνονται ηλίθιες και επιζήμιες για την κοινωνική νοημοσύνη ιδέες; Επειδή λοιπόν προσωπικά απεχθάνομαι τα ψευδοδιλήμματα, θα παρουσιάσω εδώ μια συγκεκριμένη αλληλουχία κατάθεσης τριών γνωστών επιχειρημάτων, τα οποία όταν κατατίθενται με τη συγκεκριμένη σειρά, καταλήγουν να τρέπουν τον πιστό σε φυγή από την κουβέντα και μάλιστα σε ένα τεράστιο ποσοστό των περιπτώσεων.
- Τέρμα η κουβέντα. Άποψή σου και άποψή μου. Δεν πρόκειται να συμφωνήσουμε οπότε καλύτερα να μιλήσουμε για κάτι άλλο.
Ματ σε τρεις κινήσεις λοιπόν, και ξεκινάμε...
Κίνηση 1η. Ο (υποτιθέμενος) Γρίφος του Επίκουρου
Υποτιθέμενος ακριβώς επειδή δεν έχω βρει ποτέ κάποια επίσημη αναφορά η οποία να αποδίδει τον συγκεκριμένο γρίφο στον Επίκουρο. Φυσικά υπάρχουν και μερικοί που σπεύδουν να μιλήσουν για κατασκεύασμα των χριστιανών απολογητών ώστε οι τελευταίοι να μπορούν στη συνέχεια να το ανασκευάσουν αλλά η συγκεκριμένη άποψη χωλαίνει από πολλές μεριές, ακριβώς επειδή ο συλλογισμός δεν έχει καμία τρύπα. Ξεκινώντας λοιπόν την κουβέντα με τον πιστό, τον βάζουμε απευθείας στα δύσκολα.
- Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο; Δεν θέλει να το εμποδίσει ο θεός ή δεν μπορεί;
Αν δεν θέλει να το εμποδίσει, τότε πως είναι Πανάγαθος;
Αν δεν μπορεί να το εμποδίσει, τότε πως είναι Παντοδύναμος;
Αν και θέλει και μπορεί να το εμποδίσει, τότε ξαναρωτάω: γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;
Αν ούτε θέλει ούτε μπορεί να το εμποδίσει, γιατί τον αποκαλούμε θεό;
Το εκπληκτικό είναι ότι τη συγκεκριμένη ερώτηση την κοντράρουν καλύτερα ορισμένοι άθεοι! Κάποιοι άθεοι λοιπόν απαντούν ότι έτσι αποδίδουμε στο καλό και το κακό υπερφυσικούς και αντιμαχόμενους χαρακτήρες. Η άποψη αυτή χωλαίνει καθώς το κακό δεν χρειάζεται να έχει πρόσωπο. Μπορούμε να μιλάμε απλώς για κακή έκβαση ή/και κακό αποτέλεσμα. Μερικοί άθεοι προχωράνε παραπέρα και σπεύδουν να μιλήσουν για σχετική έννοια του κακού, περιορίζοντας τον χαρακτηρισμό "κακός" αποκλειστικά σε αποτελέσματα πράξεων ανάμεσα σε εμπρόθετους φορείς. Με άλλα λόγια, θεωρούν ότι το καλό και συμφέρον για κάποιον μπορεί να είναι κάλλιστα κακό για κάποιον άλλον. Αυτό φυσικά είναι ένας αυθαίρετος συλλογισμός ο οποίος αφήνει εκτός αξιολόγησης το αυθεντικό κακό. Εκτός και αν υπάρχει κανένας ο οποίος να μπορεί να εντοπίσει κάτι καλό στις φυσικές καταστροφές και τις αρρώστιες.
Ο πιστός όμως; Χαχαχαχαχα...
Απολογητική Ντρίμπλα
Ο πιστός πηγαίνει και καταλήγει γραμμή στο επιχείρημα της ελεύθερης βούλησης. Το κακό υπάρχει επειδή ο θεός δίνει στον άνθρωπο ελευθερία βούλησης και επιλογών!
Κίνηση 2η. Το Βέλος της Πράξης
Η ελευθερία βούλησης φυσικά είναι βασισμένη στην εγωκεντρική θεώρηση ότι οι πράξεις μας αφορούν μόνο εμάς. Είναι είτε καλές είτε κακές και μας χαρακτηρίζουν ανάλογα. Ξεχνάμε πολύ βολικά ότι οι πράξεις αυτές είναι ανύσματα, έχουν δηλαδή και αποδέκτες οι οποίοι υφίστανται τις συνέπειες. Οπότε και προχωράμε στην επόμενη ερώτηση...
- Ελευθερία βούλησης; Μάλιστα! Ο δολοφόνος με άλλα λόγια είχε όλη την ελευθερία να επιλέξει αν θα δολοφονήσει ή δεν θα δολοφονήσει. Ο βιαστής επέλεξε να βιάσει (και να απομακρυνθεί από το θεό, LOL) και ο ληστής είχε τη δυνατότητα να μην ληστέψει. Άρα όλοι αυτοί είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν το καλό και έπραξαν διαφορετικά. Και δε μου λες ρε αδερφέ, τι επιλογή δόθηκε στον δολοφονηθέντα, στην βιασθείσα και στο θύμα της ληστείας; Γι αυτούς δεν ισχύει η ελευθερία βούλησης; Συζητάμε για κάποιους στους οποίους το κακό έκανε την εμφάνιση στη ζωή τους χωρίς να αποκτήσουν ποτέ το δικαίωμα της επιλογής. Επίσης υπάρχουν και πράξεις οι οποίες, αν δεχτούμε ότι υπάρχει θεός και ορίζει τα πάντα, προέρχονται απευθείας απ’ αυτόν και είναι κακές. Οπότε θέλω να μου πεις τι ελευθερία βούλησης δόθηκε στα θύματα από σεισμούς, τσουνάμι, πλημμύρες και αρρώστιες, όταν αυτά συναντήθηκαν με το κακό!
Απολογητική Ντρίμπλα
Κάπου εδώ ο πιστός αντιλαμβάνεται ότι η πίστη του δεν του παρέχει την απαιτούμενη υποστήριξη για να αντιμετωπίσει τα αντίπαλα επιχειρήματα με συνεκτικές απαντήσεις, και προχωράει πλέον στο συναίσθημα. Ναι, καλά όλα αυτά τα θεωρητικά που λέμε, αλλά η θρησκεία είναι απαραίτητη άμα θέλουμε να έχουμε ηθική στον κόσμο.
Κίνηση 3η. Ανέκδοτο
- Κάτσε να σου διηγηθώ ένα ανέκδοτο. Μπουκάρει ένας ληστής μέσα σ’ ένα σπίτι, όπου βρίσκεται μια μητέρα με το τριών μηνών αβάπτιστο μωρό της. Πάνω στον πανικό του, την ώρα που γίνεται αντιληπτός, πυροβολεί, σκοτώνει το μωρό και φεύγει τρέχοντας. Η μάνα μέσα στην απόγνωσή της, πηδάει από το μπαλκόνι και αυτοκτονεί. Ο ληστής, τον οποίον τον τρώνε οι τύψεις, καταφεύγει σε μια εκκλησία, εξομολογείται και μετανοεί. Η κατάληξη των τριών σύμφωνα με την χριστιανική κοσμοθεώρηση και ηθική:
Μάνα: Στην κόλαση ως αυτόχειρας.
Μωρό: Στην κόλαση ως αβάπτιστο.
Ληστής: Στον παράδεισο μιας και μετανόησε.
Για ποια ηθική ακριβώς μιλάμε;
Το συγκεκριμένο ανέκδοτο το πρωτοάκουσα στου Διαγόρα.
Ματ
Σε ένα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό, η κουβέντα σταματάει εδώ. Πόσο είναι αυτό το ποσοστό; Εντάξει, δεν έχω οργανώσει και καμιά φανταχτερή στατιστική, αλλά στις 100 περιπτώσεις που αισίως έχω καταγράψει από τον Μάρτιο του 2011 (να ‘ναι καλά το Evernote), οι 83 κατέληξαν στην εγκατάλειψη της κουβέντας από μέρους του πιστού, έστω κι αν έχει ξεκινήσει ο ίδιος τη συζήτηση. Στις 11 από τις 17 υπόλοιπες περιπτώσεις η συζήτηση χρειάστηκε μόλις μία ακόμη αμφισβήτηση στο εσωτερικό βίωμα του πιστού, το οποίο επιστρατεύτηκε ως ύστατο καταφύγιο προσωπικής γνώσης του θεού. Τέλος μόλις σε 6 απ’ αυτές τις περιπτώσεις συνάντησα άτομα τα οποία επιχείρησαν ψύχραιμα να απαντήσουν στα διαφαινόμενα αδιέξοδα με παράθεση χωρίων και την απαραίτητη ερμηνεία από την Αγία Γραφή. Οι υπόλοιποι χριστιανοί μάλλον (έως σίγουρα) δεν την έχουν ανοίξει ποτέ!
Δοκιμάστε τη συγκεκριμένη τακτική και θα εκπλαγείτε από τη μονοτονία των απαντήσεων και την προδιαγεγραμμένη παγίδευση των θεϊστών μέσα στο δόγμα τους. Για όσους τέλος βαριούνται τις άσκοπες κουβέντες, υπάρχει πάντοτε και το τρολάρισμα με τη χρήση των Ορθολογιστικών Βέτο.
- Πως πάνε οι δουλειές;
- Το κλείσαμε το μαγαζί, χάνουμε και το σπίτι μας και χρωστάμε και 70000€ στην τράπεζα, αλλά ο θεός είναι μεγάλος.
- Μεγάλος τι; Σαδιστής, κάφρος, απών, φαρσέρ, αντίπαλος, σουτέρ ή απλώς μεγάλος όπως λέμε χούφταλο; Προσπαθώ, βλέπεις, να τα συνταιριάξω.
Συνεπώς, το να μπεις στη διαδικασία να κάνεις λογική κουβέντα σε θρησκευτικά ζητήματα με κάποιον θεϊστή, είναι σαν να προσπαθείς να ρίξεις ένα Boeing 787 με σφεντόνα. Όχι μόνο δεν γίνεται, αλλά και ο τυπάκος θα επιμένει ότι το έκανε παλαιότερα ο Δαυίδ! Παρόλα αυτά δεν είναι λίγες οι φορές που βρίσκεσαι σε μια παρέα, στην οποία ξεκινάει κάποια συζήτηση περί θρησκευτικών. Όπου ο πιστός επιχειρηματολογεί με πάθος, πηδάει από θέμα σε θέμα κάθε φορά που το επιχείρημά του γελοιοποιείται, και αργά ή γρήγορα καταλήγεις στο δίλημμα: Συζητάω λογικά και εκνευρίζομαι ή δεν συζητάω και αφήνω να παγιώνονται ηλίθιες και επιζήμιες για την κοινωνική νοημοσύνη ιδέες; Επειδή λοιπόν προσωπικά απεχθάνομαι τα ψευδοδιλήμματα, θα παρουσιάσω εδώ μια συγκεκριμένη αλληλουχία κατάθεσης τριών γνωστών επιχειρημάτων, τα οποία όταν κατατίθενται με τη συγκεκριμένη σειρά, καταλήγουν να τρέπουν τον πιστό σε φυγή από την κουβέντα και μάλιστα σε ένα τεράστιο ποσοστό των περιπτώσεων.
- Τέρμα η κουβέντα. Άποψή σου και άποψή μου. Δεν πρόκειται να συμφωνήσουμε οπότε καλύτερα να μιλήσουμε για κάτι άλλο.
Ματ σε τρεις κινήσεις λοιπόν, και ξεκινάμε...
Κίνηση 1η. Ο (υποτιθέμενος) Γρίφος του Επίκουρου
Υποτιθέμενος ακριβώς επειδή δεν έχω βρει ποτέ κάποια επίσημη αναφορά η οποία να αποδίδει τον συγκεκριμένο γρίφο στον Επίκουρο. Φυσικά υπάρχουν και μερικοί που σπεύδουν να μιλήσουν για κατασκεύασμα των χριστιανών απολογητών ώστε οι τελευταίοι να μπορούν στη συνέχεια να το ανασκευάσουν αλλά η συγκεκριμένη άποψη χωλαίνει από πολλές μεριές, ακριβώς επειδή ο συλλογισμός δεν έχει καμία τρύπα. Ξεκινώντας λοιπόν την κουβέντα με τον πιστό, τον βάζουμε απευθείας στα δύσκολα.
- Γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο; Δεν θέλει να το εμποδίσει ο θεός ή δεν μπορεί;
Αν δεν θέλει να το εμποδίσει, τότε πως είναι Πανάγαθος;
Αν δεν μπορεί να το εμποδίσει, τότε πως είναι Παντοδύναμος;
Αν και θέλει και μπορεί να το εμποδίσει, τότε ξαναρωτάω: γιατί υπάρχει το κακό στον κόσμο;
Αν ούτε θέλει ούτε μπορεί να το εμποδίσει, γιατί τον αποκαλούμε θεό;
Το εκπληκτικό είναι ότι τη συγκεκριμένη ερώτηση την κοντράρουν καλύτερα ορισμένοι άθεοι! Κάποιοι άθεοι λοιπόν απαντούν ότι έτσι αποδίδουμε στο καλό και το κακό υπερφυσικούς και αντιμαχόμενους χαρακτήρες. Η άποψη αυτή χωλαίνει καθώς το κακό δεν χρειάζεται να έχει πρόσωπο. Μπορούμε να μιλάμε απλώς για κακή έκβαση ή/και κακό αποτέλεσμα. Μερικοί άθεοι προχωράνε παραπέρα και σπεύδουν να μιλήσουν για σχετική έννοια του κακού, περιορίζοντας τον χαρακτηρισμό "κακός" αποκλειστικά σε αποτελέσματα πράξεων ανάμεσα σε εμπρόθετους φορείς. Με άλλα λόγια, θεωρούν ότι το καλό και συμφέρον για κάποιον μπορεί να είναι κάλλιστα κακό για κάποιον άλλον. Αυτό φυσικά είναι ένας αυθαίρετος συλλογισμός ο οποίος αφήνει εκτός αξιολόγησης το αυθεντικό κακό. Εκτός και αν υπάρχει κανένας ο οποίος να μπορεί να εντοπίσει κάτι καλό στις φυσικές καταστροφές και τις αρρώστιες.
Ο πιστός όμως; Χαχαχαχαχα...
Απολογητική Ντρίμπλα
Ο πιστός πηγαίνει και καταλήγει γραμμή στο επιχείρημα της ελεύθερης βούλησης. Το κακό υπάρχει επειδή ο θεός δίνει στον άνθρωπο ελευθερία βούλησης και επιλογών!
Κίνηση 2η. Το Βέλος της Πράξης
Η ελευθερία βούλησης φυσικά είναι βασισμένη στην εγωκεντρική θεώρηση ότι οι πράξεις μας αφορούν μόνο εμάς. Είναι είτε καλές είτε κακές και μας χαρακτηρίζουν ανάλογα. Ξεχνάμε πολύ βολικά ότι οι πράξεις αυτές είναι ανύσματα, έχουν δηλαδή και αποδέκτες οι οποίοι υφίστανται τις συνέπειες. Οπότε και προχωράμε στην επόμενη ερώτηση...
- Ελευθερία βούλησης; Μάλιστα! Ο δολοφόνος με άλλα λόγια είχε όλη την ελευθερία να επιλέξει αν θα δολοφονήσει ή δεν θα δολοφονήσει. Ο βιαστής επέλεξε να βιάσει (και να απομακρυνθεί από το θεό, LOL) και ο ληστής είχε τη δυνατότητα να μην ληστέψει. Άρα όλοι αυτοί είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν το καλό και έπραξαν διαφορετικά. Και δε μου λες ρε αδερφέ, τι επιλογή δόθηκε στον δολοφονηθέντα, στην βιασθείσα και στο θύμα της ληστείας; Γι αυτούς δεν ισχύει η ελευθερία βούλησης; Συζητάμε για κάποιους στους οποίους το κακό έκανε την εμφάνιση στη ζωή τους χωρίς να αποκτήσουν ποτέ το δικαίωμα της επιλογής. Επίσης υπάρχουν και πράξεις οι οποίες, αν δεχτούμε ότι υπάρχει θεός και ορίζει τα πάντα, προέρχονται απευθείας απ’ αυτόν και είναι κακές. Οπότε θέλω να μου πεις τι ελευθερία βούλησης δόθηκε στα θύματα από σεισμούς, τσουνάμι, πλημμύρες και αρρώστιες, όταν αυτά συναντήθηκαν με το κακό!
Απολογητική Ντρίμπλα
Κάπου εδώ ο πιστός αντιλαμβάνεται ότι η πίστη του δεν του παρέχει την απαιτούμενη υποστήριξη για να αντιμετωπίσει τα αντίπαλα επιχειρήματα με συνεκτικές απαντήσεις, και προχωράει πλέον στο συναίσθημα. Ναι, καλά όλα αυτά τα θεωρητικά που λέμε, αλλά η θρησκεία είναι απαραίτητη άμα θέλουμε να έχουμε ηθική στον κόσμο.
Κίνηση 3η. Ανέκδοτο
- Κάτσε να σου διηγηθώ ένα ανέκδοτο. Μπουκάρει ένας ληστής μέσα σ’ ένα σπίτι, όπου βρίσκεται μια μητέρα με το τριών μηνών αβάπτιστο μωρό της. Πάνω στον πανικό του, την ώρα που γίνεται αντιληπτός, πυροβολεί, σκοτώνει το μωρό και φεύγει τρέχοντας. Η μάνα μέσα στην απόγνωσή της, πηδάει από το μπαλκόνι και αυτοκτονεί. Ο ληστής, τον οποίον τον τρώνε οι τύψεις, καταφεύγει σε μια εκκλησία, εξομολογείται και μετανοεί. Η κατάληξη των τριών σύμφωνα με την χριστιανική κοσμοθεώρηση και ηθική:
Μάνα: Στην κόλαση ως αυτόχειρας.
Μωρό: Στην κόλαση ως αβάπτιστο.
Ληστής: Στον παράδεισο μιας και μετανόησε.
Για ποια ηθική ακριβώς μιλάμε;
Το συγκεκριμένο ανέκδοτο το πρωτοάκουσα στου Διαγόρα.
Ματ
Σε ένα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό, η κουβέντα σταματάει εδώ. Πόσο είναι αυτό το ποσοστό; Εντάξει, δεν έχω οργανώσει και καμιά φανταχτερή στατιστική, αλλά στις 100 περιπτώσεις που αισίως έχω καταγράψει από τον Μάρτιο του 2011 (να ‘ναι καλά το Evernote), οι 83 κατέληξαν στην εγκατάλειψη της κουβέντας από μέρους του πιστού, έστω κι αν έχει ξεκινήσει ο ίδιος τη συζήτηση. Στις 11 από τις 17 υπόλοιπες περιπτώσεις η συζήτηση χρειάστηκε μόλις μία ακόμη αμφισβήτηση στο εσωτερικό βίωμα του πιστού, το οποίο επιστρατεύτηκε ως ύστατο καταφύγιο προσωπικής γνώσης του θεού. Τέλος μόλις σε 6 απ’ αυτές τις περιπτώσεις συνάντησα άτομα τα οποία επιχείρησαν ψύχραιμα να απαντήσουν στα διαφαινόμενα αδιέξοδα με παράθεση χωρίων και την απαραίτητη ερμηνεία από την Αγία Γραφή. Οι υπόλοιποι χριστιανοί μάλλον (έως σίγουρα) δεν την έχουν ανοίξει ποτέ!
Δοκιμάστε τη συγκεκριμένη τακτική και θα εκπλαγείτε από τη μονοτονία των απαντήσεων και την προδιαγεγραμμένη παγίδευση των θεϊστών μέσα στο δόγμα τους. Για όσους τέλος βαριούνται τις άσκοπες κουβέντες, υπάρχει πάντοτε και το τρολάρισμα με τη χρήση των Ορθολογιστικών Βέτο.