Η Εξέλιξη στην Πολιτισμική Διάδοση των Θρησκειών (ή παίζει ο χριστιανικός θεός ζάρια;)

Αν ο χριστιανικός θεός δεν παίζει ζάρια, είναι πολύ κρίμα. Το ότι είναι πολύ κρίμα, είναι βέβαια προσωπική μου άποψη, αλλά θα σπεύσω να την αιτιολογήσω αμέσως.

Πρώτον όπως όλοι, όσοι απολαμβάνουν τον καφέ τους παίζοντας τάβλι, γνωρίζουν, δεν είναι καθόλου εύκολο να ορίσει ή έστω να προβλέψει κανένας το αποτέλεσμα της ρίψης των παιγνιόκυβων. Αν κάποιος από εμάς είχε τέτοια δυνατότητα, θα ήταν ο απόλυτος άρχοντας του παιχνιδιού. Και όμως, ο γνωστός θεός της Αγίας Γραφής, με τις τρισυπόστατες εμφανίσεις του και το βιογραφικό του Ιησού, έχει να επιδείξει πλήθος σημαντικότερων θαυμάτων από το να επηρεάζει απλά το αποτέλεσμα της ρίψης των ζαριών. Ο τύπος έχει δώσει το φως σε τυφλούς, έχει κάνει παράλυτους να τρέχουν, έχει περπατήσει πάνω στην επιφάνεια του νερού και έχει αναστήσει (ακόμα και τον εαυτό του). Συνεπώς αν έπαιζε και ζάρια, απλά θα ήταν ο Tiger Woods του αθλήματος.

Δεύτερον, ειλικρινά τον βλέπω ανίκανο να ασχοληθεί με οτιδήποτε άλλο. Γιατί αν κρίνω από τον κόσμο που έφτιαξε, παίζοντας μόνος του, ε δεν τα κατάφερε και πολύ καλά. Αφού το κακό εμφανίζεται συνεχώς μπροστά στα μάτια μας με πολέμους, αρρώστιες, εγκληματικότητα, πείνα και κακομεταχείριση των ανθρώπων και των ζώων, πολύ απλά ο τύπος είτε θέλει το κακό όντας πανάγαθος, είτε δεν μπορεί να το εξαλείψει όντας παντοδύναμος. Τέτοιο μπερδεμένο άτομο μόνο με ξερά ζάρια θα μπορούσε να ασχοληθεί· με σκάκι σίγουρα όχι!

Τρίτον, αν ο θεός λάμβανε τις αποφάσεις του με βάση τα ζάρια, τότε σίγουρα θα είχε συντριπτικά λιγότερες απώλειες σε πιστούς, οι οποίοι δεν θα νομιμοποιούνταν, όπως π.χ. εγώ, να του καταλογίσουν κακή πρόθεση. Θα ρωτούσε ας πούμε ο κακότυχος πιστός "Ακολουθώ τις εντολές σου κατά γράμμα, πηγαίνω στην εκκλησία, προσεύχομαι και δεν κάνω σεξ παρά μόνο για τεκνοποίηση. Γιατί μου πήρες τη γυναίκα τόσο νέα, γιατί έχασα τον μικρό μου γιο σε τροχαίο και γιατί παλεύω δεύτερη φορά με τον καρκίνο, ενώ ο Βρασίδας που δεν σε πίστεψε ποτέ και χλευάζει στα ανοικτά την εκκλησία, έχει δύο πολυκατοικίες, ένα εξοχικό στη Σκιάθο, δύο κότερα, μια γυναίκα που τον υπεραγαπάει και δύο παιδιά καλοπαντρεμένα και επιστήμονες;". Και θα λάμβανε την πληρωμένη απάντηση "Δεν φταίω εγώ τέκνο μου, αλλά τα ζάρια. Για εσάς τα ντόρτια κι οι διπλές, για ‘κείνον οι εξάρες!" "Μα καλά Κύριε, γιατί λαμβάνεις τις αποφάσεις σου με βάση τα ζάρια;". Απάντηση, "Μα για το αδιάβλητο των αποφάσεων τέκνο μου!"

... και η λίστα συνεχίζεται...

Χιζ φέιβοριτ γκέημ!

Η λίστα των ευφυολογημάτων θα μπορούσε βέβαια να συνεχιστεί στο άπειρο. Όταν μια ιδέα μπάζει από παντού, τα ανέκδοτα βγαίνουν πολύ εύκολα. Αλλά ας περάσουμε στο πλέον επιστημονικό συμπέρασμα που είναι και το σημαντικότερο όλων, και μας έρχεται από τις πιο πρόσφατες ανθρωπολογικές – βιολογικές ανακαλύψεις και την τρισκατάρατη Φυσική Επιλογή. Ο χριστιανικός θεός είναι γεννημένος για ζάρια, γιατί πολύ απλά είναι απίστευτα τυχερός (μαζί με μερικούς ακόμα από το σινάφι του)! Χιλιάδες θρησκευτικές αντιλήψεις έχουν γεννηθεί από τότε που πρωτοεμφανίστηκε ο άνθρωπος, ελάχιστες από αυτές επέζησαν μέχρι σήμερα, και αυτό το οφείλουν σε μία σειρά από χαρακτηριστικά τα οποία ευνοούνται από τη διαδικασία της εξέλιξης. Και ο χριστιανικός θεός, καλώς ή κακώς, κατάφερε να φτάσει ως εμάς.

Οπότε, ας προχωρήσουμε σε μια πολύ συνοπτική παρουσίαση της εξελικτικής διαδικασίας στην πολιτισμική μετάδοση των θρησκειών (ή πως προάγει ο ο ανθρώπινος εγκέφαλος τις θρησκευτικές αντιλήψεις).

Εμπρόθετοι Φορείς
Τα έμβια όντα που καταφέρνουν να προσαρμόζονται στην αμείλικτη διαδικασία της Φυσικής Επιλογής είναι αυτά τα οποία αναπτύσσουν αισθήσεις ή και μηχανισμούς ώστε να αποφεύγουν τους κινδύνους. Ένα μεγάλο όπλο αποφυγής του κινδύνου ήταν αρχικά η δυνατότητα εντοπισμού εμπρόθετων φορέων. Η δυνατότητα δηλαδή του να εντοπίζουμε κάποιο ον με πρόθεση σε οποιοδήποτε συμβάν του οποίου δεν γνωρίζουμε την αιτία. Όταν π.χ. το ζώο Α ακούει ένα θρόισμα στους θάμνους δίπλα του, και το αποδίδει στην κίνηση κάποιου θηρευτή, 9 στις 10 φορές θα τρέξει να ξεφύγει άδικα, γιατί το θρόισμα οφείλονταν στον άνεμο. Την 1 φορά όμως που θα οφείλεται το θρόισμα στον θηρευτή, το ζώο Α θα καταφέρει να διαφύγει. Το ζώο Α έχει λοιπόν ένα τεράστιο εξελικτικό πλεονέκτημα έναντι του ζώου Β, το οποίο «δεν χαμπαριάζει» από ύποπτους θορύβους. Η πλήρης επικράτηση του ανθρώπου σε βάρος των άλλων ζώων οφείλεται εν πολλοίς και στο ότι, αν και λιγότερο προικισμένος σε σωματικά χαρίσματα, είχε τη δυνατότητα να εντοπίζει εμπρόθετους φορείς ώστε να φυλάγεται, και φυσικά ανέπτυξε και τρόπους αντιμετώπισης των εχθρών, πέρα από τη φυγή. Απλά κάπου το κακό παράγινε. Καταλόγιζε λοιπόν προθέσεις στο θρόισμα, στους κεραυνούς, στην φωτιά, ακόμα – ακόμα μεταγενέστερα και στην κακή σοδειά. Δεν κρύβεται όμως πίσω από όλα αυτά κάποιος υπαρκτός εχθρός· και εγένετω... οι Θεοί!

Οντολογικές Έννοιες.
Η μαθησιακή διαδικασία και η δυνατότητα αφομοίωσης κάθε παρεχόμενης πληροφορίας, στηρίζονται σε μια οργάνωση των εννοιών στων εγκέφαλο με τη χρήση προτύπων. Έτσι, κάνοντας χρήση των απλών οντολογικών κατηγοριών Πρόσωπο, Ζωό, Φυτό, Φυσικό Αντικείμενο, Εργαλείο, Τεχνούργημα, έχουμε τη δυνατότητα να μαθαίνουμε διαρκώς καινούρια πράγματα κάνοντας αυτόματους συμπερασμούς με βάση τις οντολογικές αυτές κατηγορίες. Η πρόταση π.χ. "Η Βούρδαινα (© Σόλων Φασιανός) είναι ο βασικός θηρευτής της νυφίτσας" αυτομάτως καταχωρεί στον εγκέφαλο μας ένα νέο ζώο με την ονομασία Βούρδαινα. Χωρίς να μας ενημερώσει κάποιος για οτιδήποτε άλλο, συμπεραίνουμε ότι η Βούρδαινα αναπνέει, τρέφεται, αναπαράγεται, και γεννάει άλλες βούρδαινες και όχι π.χ. ελάφια. Αυτά τα συμπεράσματα μας προκύπτουν από την καταχώρηση της Βούρδαινας στην οντολογική κατηγορία Ζώο.

Κατάλληλες Υπερφυσικές Αντιλήψεις.
Οι σύγχρονοι ανθρωπολόγοι έχουν καταλήξει μετά από σειρά ερευνών και πειραμάτων στο συμπέρασμα ότι όλες οι επιτυχείς θρησκευτικές αντιλήψεις προκύπτουν από κάποια καταχώρηση σε οντολογική κατηγορία, η οποία όμως παραβιάζει κάποιο (αλλά μόνο ένα) από τα θεμελιώδη χαρακτηριστικά αυτής της κατηγορίας (οντολογική παραβίαση). Επιτυχημένη θρησκευτική αντίληψη θεωρούμε αυτήν που μπόρεσε να επιβιώσει και να διαδοθεί πολιτισμικά από γενιά σε γενιά. Π.χ. ο χριστιανικός θεός είναι πανταχού παρών, δηλαδή Πρόσωπο το οποίο κληρονομεί τις ιδιότητες του να σκέπτεται, να γνωρίζει, να θέλει, να αγαπάει κ.α., παραβιάζει όμως το χαρακτηριστικό που θέλει κάθε πρόσωπο να βρίσκεται σε συγκεκριμένο σημείο του τόπου και του χρόνου κάθε φορά.

1. Εισάγετε λοιπόν στον εγκέφαλο σας μία νέα καταχώρηση σε οντολογική κατηγορία και έχετε τη διαδικασία της εκμάθησης, η οποία μάλιστα ενισχύεται από την επανάληψη (μήτηρ πάσης μαθήσεως).
2. Εισάγετε μια νέα καταχώρηση σε οντολογική κατηγορία, εισάγοντας παράλληλα και ένα παράδοξο για την κατηγορία χαρακτηριστικό, και έχετε αμέσως μια εξωφρενική ιδέα, μια ιδέα που "μένει" στο μυαλό, έναν υπερφυσικό φορέα ο οποίος διαθέτει όλα τα εξελικτικά χαρακτηριστικά για τη δημιουργία κάποιας θρησκείας που δεν θα σβήσει στο πέρασμα των χρόνων.
3. Εισάγετε μια νέα καταχώρηση σε οντολογική κατηγορία, παραβιάζοντας, περισσότερα του ενός, θεμελιώδη χαρακτηριστικά της κατηγορίας, και το μυαλό δυσκολεύεται πλέον να αντιληφθεί και συνθέσει τη συγκεκριμένη έννοια. Για παράδειγμα, μπορούμε να φανταστούμε έναν θεό ο οποίος βρίσκεται παντού και γνωρίζει τα πάντα (Πρόσωπο, το οποίο όμως δεν υπόκειται στους περιορισμούς τόπου και χρόνου) και προσευχόμαστε σε αυτόν οπουδήποτε! Μπορούμε να φανταστούμε μια θαυματουργή εικόνα, η οποία ακούει τις προσευχές μας και τις πραγματοποιεί (Τεχνούργημα το οποίο όμως έχει βιολογικά χαρακτηριστικά, ακούει, αξιολογεί, ικανοποιεί αιτήματα κ.λ.π.), οπότε πηγαίνουμε στο σημείο που βρίσκεται για να προσευχηθούμε. Ο εγκέφαλος μας όμως θα πάρει μόνος του την πρωτοβουλία να απορρίψει μια εικόνα που πραγματοποιεί τις προσευχές μας και είναι και πανταχού παρούσα (Τεχνούργημα με δύο οντολογικές παραβιάσεις, δεν υπόκειται στον περιορισμό τόπου και χρόνου και έχει παράλληλα και βιολογικά χαρακτηριστικά).

Η Αγέλη.
Η έννοια ενός μοναδικού θεού, ο οποίος εξουσιάζει τα πάντα, δημιουργεί αυτόματα σύνολα υποτακτικών σε κάποιον ανώτατο υπερφυσικό φορέα – ηγεμόνα, ομαδοποιώντας έτσι αυτόνομα άτομα σε ένα είδος αγέλης. Μία αγέλη από την οποία κανένας δεν σκέπτεται καν να φύγει, αφού ο αρχηγός έχει υπερφυσικές δυνάμεις. Επίσης, επειδή είναι ένας ο θεός, δεν υπάρχει το αντίπαλο δέος, ώστε να ταχτεί κάποιος μ' αυτό.

Και ως γνωστόν, η αγελαία συμπεριφορά αποτέλεσε για πολλά είδη του ζωικού βασιλείου ένα σημαντικό εξελικτικό εφόδιο για την επικράτηση τους στον αγώνα της Φυσικής Επιλογής.

Για περισσότερες πληροφορίες πάνω στις προαναφερθείσες έννοιες έχω να συστήσω τα:
WHY WOULD ANYONE BELIEVE IN GOD? (Cognitive Science of Religion Series) από τον Justin L Barrett και ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΠΛΑΣΕ ΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ από τον Pascal Boyer.

Εν Κατακλείδι
Οι σκεπτικοί αναγνώστες θα ρωτήσουν: "Καλά, αν αυτά είναι επιστημονικά συμπεράσματα αιχμής, πως τα γνώριζαν οι ιδρυτές του Χριστιανισμού, ώστε να προικίσουν τη θρησκεία τους με τέτοια χαρακτηριστικά;". Απάντηση: Δεν τα γνώριζαν, απλά στάθηκαν εξελικτικά τυχεροί! Πολλές θρησκευτικές και υπερφυσικές αντιλήψεις δημιουργήθηκαν ανά τους αιώνες, μετρημένες όμως στα δάχτυλα του χεριού είναι αυτές που επιβίωσαν και κυριάρχησαν μέχρι σήμερα. Απλώς αν σήμερα είχαμε κρατούσα θρησκεία την πίστη στον Διόνυσο, τότε αυτόν θα είχε ως αντικείμενο η παρούσα ανάρτηση.

"Είχε λογική η θρησκεία όταν πρωτοεμφανίστηκε;". Η απάντηση που δόθηκε στο Α είναι σαφέστατα ναι!
"Την χρειαζόμαστε τη θρησκεία σήμερα;".Η απάντηση είναι ίδια με την απάντηση στο ερώτημα "Δικαιούμαι να αποδίδω τον κεραυνό σε κάποιο υπερφυσικό ον, όντας καθισμένος στο σαλόνι του διαμερίσματος μου, έχοντας πάει για 12 τουλάχιστον χρόνια στο σχολείο, και έχοντας δύο εγκυκλοπαίδειες και internet στο σπίτι μου;". Φυσικά ΟΧΙ!

Η θεωρία της Εξέλιξης, δεν είναι "απλώς μια θεωρία" όπως θέλουν να διαδίδουν ορισμένοι απολογητές της θρησκείας, είναι μια πλήρως θεμελιωμένη θεωρία με ευρύτητα εφαρμογών, από τις πολύπλοκες νοητικές διεργασίες του εγκεφάλου μέχρι τα γενετικώς τροποποιημένα τρόφιμα! Αν σας ξενίζουν οι έννοιες Εξέλιξη και Φυσική Επιλογή, απλώς λάβετε υπ’ όψιν ότι είναι κατά κάποιον τρόπο η επιστημονική ονομασία γι αυτό που χρησιμοποιείτε ευρέως στην καθημερινή σας ζωή, το γνωστό "Εκ του Αποτελέσματος"!