Chematiasma

Μύυυυυυυυυυυυθθθθμπάστινγκ ον δε γουέι, φακ γαία (φίλε Polsemannen, το έγραψα σωστά;)

Εεε, χμμμ, με συγχωρείτε γι αυτό το ξέσπασμα. Ήταν αυθόρμητο και δεν θα ξανασυμβεί, το υπόσχομαι. Η παρούσα ανάρτηση λοιπόν είναι αφιερωμένη σε μερικά παιχνιδάκια του μυαλού και λογικές παγίδες, και έχει ως σκοπό να καταδείξει πόσο ηλίθια σκέπτεται μερικές φορές ο ανθρώπινος εγκέφαλος, με αποτέλεσμα να γίνεται έρμαιο στις διαθέσεις όσων γνωρίζουν πως σκέφτεται ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Πριν αρχίσει να ξινίζει κάποιος, θα ήταν σκόπιμο να τονίσουμε ότι αναφερόμαστε στον εγκέφαλο όλων! Απλά όσοι από εμάς είχαν την πολυτέλεια να μεγαλώσουν σε περιβάλλον που ευνοεί τον σκεπτικισμό, γνωρίζουν ότι τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως φαίνονται. Ή για να ακριβολογήσουμε, τα πράγματα είναι πάντα όπως φαίνονται και όχι όπως θέλει να τα βλέπει το μυαλό. Τα λογικά παιχνιδάκια προέρχονται κυρίως από το εξαιρετικό βιβλίο του Derren Brown Tricks of the Mind. Τούτων λεχθέντων, αρχίζουμε...

Ουφ, τι κουραστικό πράγμα η σκέψη!
Δώστε 5 δευτερόλεπτα στον εαυτό σας για να κάνετε έναν πρόχειρο υπολογισμό της παρακάτω πράξης:

2 x 3 x 4 x 5 x 6 x 7 x 8

Σημειώστε το αποτέλεσμα σε ένα χαρτί. Στη συνέχεια καλέστε κάποιον φίλο του ίδιου ή παρεμφερούς μορφωτικού επιπέδου ή της ίδιας εξοικείωσης με τα μαθηματικά και δώστε του πέντε δευτερόλεπτα να υπολογίσει την παρακάτω πράξη:

8 x 7 x 6 x 5 x 4 x 3 x 2

Σημειώστε το αποτέλεσμα της πράξης του. Αποδεχόμαστε, φαντάζομαι, όλοι ότι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα είναι 40320, έτσι; Ωραία! Το αποτέλεσμα που υπολογίσατε στην αρχή ήταν σημαντικά μικρότερο από 40320; Ο φίλος σας βρήκε πολύ μεγαλύτερο αποτέλεσμα από το δικό σας και σημαντικά μεγαλύτερο από 40320; Τι περίεργο; Κι όμως συμβαίνει πάντα.

Πόσες φορές μπορεί να διπλώσει στη μέση ένα χαρτί;

ΟΚ λοιπόν, ας το αφήσουμε αυτό και ας πάμε στο εξής. Η Britney Gallivan έχει διπλώσει ένα κομμάτι χαρτί στη μέση 12 φορές. Και, ναιαιαι, αυτό είναι το παγκόσμιο ρεκόρ! Στην παρακάτω εικόνα φαίνεται το πάχος του χαρτιού αφού αυτό έχει διπλωθεί 12 φορές. Μέχρι τη γάμπα.

UPDATE: Κάποιοι τα κατάφεραν και 13 φορές!

Για δοκιμάστε τώρα να φανταστείτε το πάχος ενός χαρτιού, αν αυτό θα μπορούσε να διπλωθεί στη μέση 100 φορές. Πόσο πιστεύετε ότι θα είναι αυτό το πάχος; Όσο το ύψος της Britney; Όσο το ύψος μιας πολυκατοικίας; Όσο η απόσταση Γης – Σελήνης; Θα εκπλαγείτε φυσικά να ακούσετε ότι το αποτέλεσμα της δίπλωσης ενός χαρτιού 100 φορές θα έχει περίπου τις διαστάσεις του ορατού σύμπαντος όπως τονίζει και ο Sam Harris στο Τέλος της Πίστης!!!

Μα γιατί τελικά πέφτουμε τόσο έξω στους υπολογισμούς μας; Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει, και συνέβη και στα δύο προηγούμενα παραδείγματα είναι ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος, αφού ξεκινήσει τους υπολογισμούς του και προβεί σε μια πρώτη εκτίμηση, προτιμάει γενικότερα να ξεκουράζεται και να καταλήγει σε συμπεράσματα βάσει αυτής της εκτίμησης. Γιατί ακριβώς συμβαίνει αυτό; Η τάση αυτή του εγκεφάλου δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα εξελικτικό κατάλοιπο της εποχής όπου η ανάγκη για γρήγορες αποφάσεις ήταν επιτακτική!

Ψάχνοντας απεγνωσμένα την επιβεβαίωση...
Βρισκόμαστε στο καζίνο και έχουμε την πληροφορία ότι ένα ζάρι είναι κατασκευασμένο κατά τέτοιον τρόπο ώστε να ευνοεί περισσότερα εξάρια. Ποια από τις παραπάνω σειρές ρίψεων είναι πιο πιθανή;

4, 5, 1, 6, 3
6, 4, 5, 1, 6, 3

Μπήκατε στον πειρασμό να πείτε ότι η δεύτερη σειρά ρίψεων είναι πιο πιθανή; Λάθος. Όπως μπορεί να διαπιστώσει εύκολα κάποιος, η δεύτερη σειρά είναι ακριβώς ίδια με την πρώτη, με την έξτρα απαίτηση να έχει προηγηθεί και ένα επιπλέον εξάρι στην αρχή. Συνεπώς η πρώτη σειρά είναι πιο πιθανή.

Αλλά δεν πειράζει, ας συνεχίσουμε. Ο Γρηγόρης ήταν ανέκαθεν ένα πολύ δημιουργικό και ταλαντούχο παιδί στο σχολείο. Ξεχώριζε! Επεδίωκε μόνιμα να τραβάει την προσοχή των συμμαθητών του. Στο λύκειο δεν έχανε ευκαιρία να μιλήσει μπροστά σε κοινό. Και φυσικά επεδείκνυε με αυτοπεποίθηση τις δεξιότητές του σε οποιοδήποτε hot για τους συμμαθητές του πεδίο.

Ο Γρηγόρης βρίσκεται σήμερα στα 38 του. Διαβάστε τις παρακάτω προτάσεις και ταξινομήστε τις με σειρά από την πιθανότερη προς τη λιγότερο πιθανή.

1. Ο Γρηγόρης είναι λογιστής.
2. Ο Γρηγόρης είναι επαγγελματίας ηθοποιός.
3. Ο Γρηγόρης γουστάρει ιδιαίτερα να πηγαίνει σε όλα τα κοσμικά πάρτι.
4. Ο Γρηγόρης είναι επαγγελματίας ηθοποιός και γουστάρει ιδιαίτερα να πηγαίνει σε όλα τα κοσμικά πάρτι.

Πιθανές λανθασμένες απαντήσεις; Ξεκινάμε. Αποφασίσατε ότι είναι πιο πιθανό να εξελίχθηκε ο Γρηγόρης σε επαγγελματία ηθοποιό απ’ ότι σε λογιστή; Για να το σκεφτούμε λιγάκι αυτό. Υπάρχουν σημαντικά λιγότεροι επαγγελματίες ηθοποιοί από λογιστές στη χώρα μας και φυσικά υπάρχουν πολλοί λογιστές που χαρακτηρίζονται από αυτοπεποίθηση και ρητορικές ικανότητες μπροστά σε κοινό. Αν αυτό δε φαίνεται τόσο ξεκάθαρο, ας περάσουμε στο επόμενο λογικό άλμα. Αποφασίσατε ότι η πρόταση 4 είναι πιο πιθανή από την πρόταση 3; Όχι μόνο αυτό είναι εντελώς λανθασμένο, αλλά θα έπρεπε να το έχετε ήδη ψυλλιαστεί έχοντας διαβάσει το προηγούμενο παράδειγμα με το ζάρι. Η πρόταση 4 είναι ακριβώς ίδια με την 3 με την έξτρα απαίτηση να είναι ο Γρηγόρης και ηθοποιός!

Τι ακριβώς συμβαίνει και προβαίνουμε συνεχώς σε λάθος εκτιμήσεις; Η σύντομη απάντηση λέγεται αραλίκι δια του αγκυροβολείν! Χαχαχαχαχα, χάλια η προσπάθεια μετάφρασης αλλά ο διεθνής όρος είναι το Anchoring και έχει να κάνει με μια νοητική προκατάληψη του εγκεφάλου ο οποίος έχει την τάση να λαμβάνει αποφάσεις στηριζόμενος υπερβολικά σε προϋπάρχουσες πληροφορίες και επιλογές, αρνούμενος να επανεξετάζει τα δεδομένα.

Η προέκταση αυτής της τάσης του εγκεφάλου ακούει στο όνομα Πόλωση Επιβεβαίωσης. Η πόλωση επιβεβαίωσης δεν είναι τίποτα περισσότερο από έναν τύπο επιλεκτικής αξιολόγησης των πληροφοριών που λαμβάνουμε, σύμφωνα με τον οποία τείνουμε να εντοπίζουμε και να θυμόμαστε όλα εκείνα τα περιστατικά και τα στοιχεία που επιβεβαιώνουν τις πεποιθήσεις μας (την προϋπάρχουσα δηλαδή πληροφορία) και να απορρίπτουμε τα αντίστοιχα που τις διαψεύδουν. Πορευόμαστε με αυτά που ήδη ξέρουμε και αρνούμαστε να τα θέσουμε κάτω από οποιαδήποτε κρίση. Πράγμα που σημαίνει; Χαα, εδώ είναι και το κλειδί της όλης υπόθεσης. Εφόσον επιλέγουμε να πορευόμαστε αναντίρρητα με αυτά που έχουμε μάθει, καθιστούμε τους εαυτούς μας έρμαια αυτών που μας έχουν διδάξει. Έρμαια; Μήπως ο χαρακτηρισμός είναι λιγάκι υπερβολικός;  Ιδίως όταν μιλάμε για ανθρώπους που μας αγαπάνε όπως ο μπαμπάς μας και η μαμά μας; Καθόλου υπερβολικός. Δεν ισχυρίστηκε κανένας ότι ο μπαμπάς μας και η μαμά μας δεν μας αγαπάνε. Απλώς υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να μην γνωρίζει αυτός που μας δίδαξε και δεν υπάρχει τίποτα κακό στο να παραμερίζουμε την ανεπαρκή διδασκαλία για να ανοίξουμε δρόμο στην αλήθεια.

Στην πραγματικότητα, ο τρόπος με τον οποίον προσεγγίζεται η αλήθεια ενός ισχυρισμού, είναι η προσπάθεια εντοπισμού των περιπτώσεων στις οποίες δεν ισχύει αυτός ο ισχυρισμός και όχι οι ιστορίες επιτυχίας. Όσο δεν διαψεύδεται κάτι, μπορούμε να το χαρακτηρίζουμε αληθές. Θυμηθείτε ότι στα φάρμακα, αυτό που μας ενδιαφέρει δεν είναι ότι κάποιος το δοκίμασε και είδε αποτέλεσμα. Αντιθέτως μας ενδιαφέρουν τα ποσοστά αποτυχίας και οι παρενέργειες.

Αμφιβάλλετε ακόμα για την κρυφή κυριαρχία της Πόλωσης Επιβεβαίωσης στο μυαλό του ανθρώπου και την εμμονή του στις αρχικές του επιλογές; Ας το λύσουμε το θέμα άμεσα με δύο γνωστά προβλήματα:

Wason Card Problem και Πόλωση Επιβεβαίωσης. Έχουμε μια στοίβα με κάρτες οι οποίες έχουν στη μία τους πλευρά γράμματα και στην άλλη αριθμούς. Τραβάω τέσσερις κάρτες από τη στοίβα και τις αραδιάζω τη μία δίπλα στην άλλη:

Α Γ 3 7

Προβαίνω λοιπόν στην εξής δήλωση: Όταν η μία πλευρά έχει Α, η άλλη πλευρά έχει οπωσδήποτε 3!

Ερώτηση: Ποια κάρτα ή ποιες κάρτες πρέπει να ανοίξετε κατ’ ελάχιστον ώστε να διαπιστώσετε αν σας είπα αλήθεια; Θυμηθείτε ότι μας ενδιαφέρει η αλήθεια. Οι πλέον τυπικές απαντήσεις είναι οι εξής: Οι περισσότεροι απαντάνε ότι χρειάζεται να ανοίξουμε την κάρτα με το Α και την κάρτα με το 3 και κάποιοι λιγότεροι απαντάνε ότι το άνοιγμα του 3 είναι άχρηστο και χρειάζεται να σηκώσουμε μονάχα το Α. Η πρώτη ομάδα πάσχει σαφώς από πόλωση επιβεβαίωσης. Το να σηκώσουμε το Α είναι επιβεβλημένο αφού αν βρούμε οτιδήποτε άλλο εκτός του 3, ο ισχυρισμός μου διαψεύδεται. Το να σηκώσουμε το 3 από την άλλη δεν μας προσφέρει απολύτως τίποτα. Έστω ότι το σηκώνουμε και βρίσκουμε από πίσω Φ. Μα δεν έγινε ποτέ από μέρους μου κάποια δήλωση που να λέει ότι το Φ απαγορεύεται να έχει από την πίσω πλευρά 3! Συνεπώς η δεύτερη και πιο ολιγομελής ομάδα έχει δίκιο, σωστά; Λάθος και πάλι. Για να διαπιστώσουμε την αλήθεια της δήλωσης μου, είναι επιβεβλημένο να ανοίξουμε και την κάρτα με το 7. Γιατί αν την ανοίξουμε και βρούμε από πίσω το γράμμα Α, η δήλωση μου καταρρέει σαν πύργος από τραπουλόχαρτα! Αλλά δυστυχώς η προεπιλεγμένη κατάσταση του εγκεφάλου είναι να προσπαθεί να στηρίξει, να επιβεβαιώσει τις πάσης φύσεως δηλώσεις.

Monty Hall Problem και εμμονή στις κακές αρχικές μας επιλογές. Η διαίσθηση μας δείχνει να είναι ιδιαίτερα επιρρεπής σε λάθη. Για του λόγου το αληθές σας παρουσιάζω τρία κλειστά κουτιά. Στο ένα από αυτά υπάρχουν 1000€. Σας καλώ να επιλέξετε ένα από τα κουτιά. Μόλις επιλέγετε, εγώ ανοίγω ένα από τα δύο εναπομείναντα και σας δείχνω ότι είναι άδειο. Σας καλώ να ξαναεπιλέξετε κουτί. Και το ερώτημα που ξεκινάει μόνιμους καυγάδες είναι: Πρέπει να κρατήσετε την αρχική σας επιλογή ή να την αλλάξετε;

Απαντήσατε ότι κρατάτε την επιλογή σας; Συγχαρητήρια! Μόλις χάσατε την ευκαιρία να διπλασιάσετε τις πιθανότητές σας για να κερδίσετε 1000€. Ο κλασικός συλλογισμός πηγαίνει ως εξής: Εφόσον τη δεύτερη φορά η επιλογή γίνεται ανάμεσα από δύο κουτιά, οι πιθανότητες είναι 50-50. Και επειδή αισθανόμαστε ιδιαίτερα άβολα να "προδώσουμε" την επιλογή μας, προτιμάμε να την κρατήσουμε και να πορευθούμε με αυτήν.

Η αλήθεια όμως είναι εντελώς διαφορετική αφού η πιθανότητα επιλογής του σωστού κουτιού τη δεύτερη φορά δεν ήταν ποτέ 50-50. Όταν αρχικά επιλέξαμε ένα κουτί, η πιθανότητα να βρίσκονται τα λεφτά εντός του κουτιού ήταν 33,33% και η πιθανότητα να βρίσκονται τα λεφτά εκτός της επιλογής μας ήταν 66,66%. Πιστεύετε σοβαρά ότι αυτό το 66,66% των δύο μη επιλεγμένων κουτιών, το οποίο περιέχει τουλάχιστον 1 άδειο κουτί, αλλάζει με κάποιον μαγικό τρόπο σε 50% επειδή κάποιος, ο οποίος γνωρίζει που βρίσκονται τα λεφτά, μου ανοίγει ένα κουτί το οποίο γνωρίζει ότι είναι άδειο; Φυσικά όχι! Συνεπώς αλλάζοντας την επιλογή μας τη δεύτερη φορά, θα αυξάναμε τις πιθανότητες μας από 33,33% σε 66,66%. Δυσκολεύεστε ακόμα να κατανοήσετε την εξήγηση σε μία μόνο πρόταση; Ας το κάνουμε αναλυτικά.

Τι γίνεται όταν αλλάζω την επιλογή μου; Έστω ότι τα 1000€ βρίσκονται στο κουτί με την ένδειξη Α και τα κουτιά με την ένδειξη Β και Γ είναι άδεια. Περίπτωση 1η. Επιλέγετε το Α, σας ανοίγω π.χ. το Β (και τα δύο είναι άδεια), στη συνέχεια αλλάζετε και επιλέγετε το Γ. Χάνετε. Περίπτωση 2η. Επιλέγετε το Β, σας ανοίγω το Γ ακριβώς επειδή το Α έχει τα λεφτά και εγώ το γνωρίζω, αλλάζετε και επιλέγετε το Α και κερδίζετε. Περίπτωση 3η. Επιλέγετε το Γ, σας ανοίγω το Β επειδή το Α έχει τα λεφτά και εγώ το γνωρίζω, αλλάζετε και επιλέγετε το Α και ξανακερδίζετε. Δύο φορές στις τρεις ή αλλιώς 66,66% φορές η αλλαγή κερδίζει.

Chematiasma το (ουσ.): chemtrails και ξεμάτιασμα
- Το είδα με τα ίδια μου τα μάτια! Και δεν μπορείς να διαψεύσεις τα μάτια μου.

- Το δοκίμασα σε μένα και έπιασε!

- Δεν μπορείς να μιλάς για κάτι το οποίο δεν έχεις νιώσει...

Και ο καταιγισμός τέτοιων δηλώσεων συνεχίζεται ανελέητος, χωρίς ποτέ να αναρωτιέται κανένας τι είναι αυτό που είδε τελικά και γιατί ένιωσε όπως ένιωσε. Δε βαριέσαι, δικαίωμα του καθενός να αισθάνεται όπως θέλει, έτσι; Λάθος!

1. Δεν σας ψεκάζει κανένας. Απλώς ψάχνετε με κάθε τρόπο να επιβεβαιώσετε τις δηλώσεις του κάθε άσχετου ο οποίος δεν γνωρίζει ότι αναφέρεται στα τυπικά contrails (ίχνη συμπύκνωσης επί το ελληνικότερον), κανονικότατα ταξινομημένα νέφη στην κατηγορία cirrus στον Παγκόσμιο Άτλαντα Νεφών. Αν από την άλλη γνωρίζει τα contrails και συνεχίζει να μιλάει για chemtrails, μιλάμε για άτομο επικίνδυνο και κακόβουλο. Για πιο αναλυτικές παρουσιάσεις επί του θέματος: Chemtrails ή Χημικές Ουρές ή Αεροψεκασμοί και Chemtrails: τι ψεκάζουν πραγματικά τα αεροπλάνα;

2. Δεν σας μάτιασε κανένας. Νιώσατε προσωρινά πεσμένοι και δεν μπορούσατε να ανοίξετε τα μάτια σας και μετά από το τηλεφώνημα στην πεθερά σας και το τηλεξεμάτιασμα, συνήλθατε; Το πιο πιθανό σενάριο είναι το εξής. Φάγατε ένα γεύμα με τροφές υψηλού γλυκαιμικού δείκτη (μακαρόνια, ψωμί, πίτσα, πίτες, πατάτες και πίτα με τα σουβλάκια, ή μήπως δεν είναι συνηθισμένα γεύματα αυτά;). Το αποτέλεσμα τέτοιων γευμάτων είναι ο προσωρινός κορεσμός, η αίσθηση "ότι σερνόμαστε" και θέλουμε να κοιμηθούμε, και μετά από ένα διωράκι ένα ξαφνικό ξύπνημα από το λήθαργο. Αν σε αυτό το δίωρο προλάβατε να τηλεφωνήσετε στη μαμά σας για ξεμάτιασμα δεν σας φταίει κανένας. Αλήθεια, τον κούκλο κολλητό σας που τυγχάνει όμως σκεπτικιστής, γιατί δεν τον ματιάζουν ποτέ;  Αν δεν θέλετε να σας ματιάζουν λοιπόν, περιορίστε τους υδατάνθρακες και πλακώστε τις πρωτεΐνες. Ααα, και για να μην το ξεχάσω, η ενέργεια της μαμάς – πεθεράς είναι σατανική, σύμφωνα με την άποψη των ιερωμένων!

3. Τη Μεγάλη Παρασκευή δεν βρέχει. Ο καιρός δεν συμπάσχει στο θείο δράμα. Στην παρακάτω φωτογραφία βλέπετε τον καιρό της Μεγάλης Παρασκευής για τα τελευταία 10 χρόνια στη Θεσσαλονίκη.

Μόλις στο 30% των περιπτώσεων βροχή; Μάλλον ο καιρός σκοτίστηκε.

4. Όχι, δεν εχθρεύεται όλος ο πλανήτης την Ελλάδα. Απλά ψάχνετε να επιβεβαιώσετε τις αερολογίες της κάθε Κανέλλη και του κάθε Καμμένου. Αν θέλετε να δείτε γιατί καταρρέει το κράτος, δεν έχετε παρά να επισκεφτείτε οποιαδήποτε κρατική υπηρεσία και να προσπαθήσετε να ολοκληρώσετε τη δουλειά σας. Εφορίες + δήμοι + τελωνεία + υπηρεσίες υγείας = Αποτυχία².

5. Δεν καίγεστε το καλοκαίρι επειδή χειροτερεύει ο ήλιος κι ας θυμάστε ότι παλιότερα ήταν πιο ήπιος! Στα 15 σας παίζατε στη γειτονιά από το πρωί ως το βράδυ και το δέρμα σας είχε αντοχές. Σήμερα είσαστε κλεισμένος στο γραφείο σας από το πρωί ως το βράδυ και κάνετε δύο εβδομάδες το χρόνο διακοπές το καλοκαίρι. Όπου μάλιστα επιλέγετε να κάνετε μπάνιο στις 3 το μεσημέρι στο beach bar, γιατί έτσι κάνει ο κόσμος στην εποχή μας και η συγκεκριμένη πρακτική είναι ζήτημα κοινωνικού στάτους. Για περισσότερους περιβαλλοντικούς μπαμπούλες: Κλιματικοί Κίνδυνοι ή Κλιματικοί Μπαμπούλες; (The Beginning) και Κλιματικοί Κίνδυνοι ή Κλιματικοί Μπαμπούλες; (The Resurrection).

6. Δεν σωθήκατε από κάποια αρρώστια χάρις στη δύναμη της προσευχής. Εκτός και αν μπορέσετε να απαντήσετε στο ερώτημα τι έγινε με όλους αυτούς που πέθαναν ενώ προσευχήθηκαν.

7. Δεν τελειώνει ο πλανήτης Γη το 2012. Κοντός ψαλμός αλληλούια! (UPDATE: Μας βγήκε τελικά η πρόβλεψη)

Η λογική είναι αυτή ακριβώς. Μεγάλα παιδιά είσαστε, μπορείτε να την προεκτείνετε και παραπέρα.